zaza'ca yok olmasin diye kampanya

zaza'ca yok olmasin diye kampanya

UNESCO tarafından yok olma tehlikesi altında olduğu açıklanan 20 dil arasında bulunan Zazaki dili konusunda Türkiye'de Miraz dergiliği öncülüğünde bir süredir imza kampanyası yürütülüyor.Kampanyanın ayrıntılarını vartositesi.com dostları için aşağıya alıntıladık.
Varto'muzda en çok konuşulan 2 dilden birisi olan Zazakinin yaşatılması kapsamında bizler de elimize düşeni yapacağız -- www.vartositesi.com
T.C. Başbakanlık, Halkla ilişkiler Daire Başkanlığı
Merkez Bina, B/19
06640 Kızılay/Ankara

TC. Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığına
TC. Kültür Bakanlığına


Konu: Demokratik Hak olarak Anadil ve Zazaca’nın Geleceği

Zazaca Hint-Avrupa dil ailesine mensup Anadolu’nun yaşayan en eski dillerinden biridir. İstatistiki bilgiler olmamakla beraber Zazaca’nın bugün başta Bingöl, Tunceli, Diyarbakır, Elazığ, Erzincan, Muş, Bitlis, Siirt, Ardahan, Adıyaman, Malatya, Kayseri, Sivas, Aksaray il ve ilçelerinde ve Cumhuriyet döneminde başta metropoller olmak üzere değişik bölgesine göç edenler olmak üzere Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde yaşayan yaklaşık 5 - 6 milyonluk bir kitle tarafından konuşulduğu tahmin edilmektedir.


Zazaca birçok dilbilimcinin tespit ettiği gibi çok ciddi olarak yok olma tehdidi altındadır. UNESCO’nun 21 Şubat 2009 Dünya Anadili günü öncesinde yayımladığı "Tehlike Altındaki Diller Atlası"na göre, Türkiye'de 15 dil tehlike altındadır. 30'dan fazla dilbilimcinin çalışmalarıyla ortaya çıkan atlasa göre Zazaca »Kesinlikle tehlikede olanlar diller« grubunda değerlendirilmektedir.


Kadim dillerden olan Zazaca, Anadolu’nun tüm diğer yerel dilleri gibi, dünya kültür mirasının bir parçasıdır. Zazacanın ve aynı durumda olan Anadolu’nun diğer dillerinin yok oluşunu izlemek, bu konuda önlem almamak dünya kültürel mirasımıza sahip çıkmamak demektir ve bu “çağdaş muasır medeniyete ulaşmayı” ilke edinmiş bir devletin ve onu bireylerinin dünya görüşleri ile çelişmektedir.


Bizler anadilimiz Zazaca’nın yok olmasını istemiyoruz. Bu nedenle Zazaca’nın varlığını sürdürebilmesi ve yok olma tehlikesinden kurtarılabilmesi için herhangi bir dilin ihtiyaç duyduğu azamı »yaşam ortamı« nın oluşturulması gerekir. Bunun için aşağıda kısaca değinilen şartların sağlanması gerektiğini düşünüyoruz ve devletin yetkili organlarının bunları dikkate alıp gerekli düzenlemeleri yapmasını talep ediyoruz.


1- Demokratik Hak Olarak Anadil

En temel insan haklarından biri olan anadili kullanmak ve geliştirmek anayasal koruma altına almak ülke demokrasisinin göstergesi olacaktır. Zazaca ve Anadolu’da konuşulan diğer diller de anadil tanımına ve statüsüne alınıp evrensel normlara uygun hale kavuşturulmalıdır.

Yok olmakta olan dilleri koruma altına alacak eğitim programları geliştirilmelidir. İki dilli eğitimin mümkün olduğu alanlarda müfredatta iki dilde eğitime yer verilebilmeli, yerel dillerin yok olmaya yüz tuttuğu yerlerde ise en azından anadil dersi konulabilmelidir.

2- Okuma-Yazma kampanyası
Türkçe’de zaman zaman uygulanan okuma yazma kampanyası, Anadolu’nun tüm yerel dillerinde de uygulanmalı, bu konudaki yasal engeller kaldırılarak bu kampanyalar bütün yerel dillerin yanısıra Zazaca’nın yoğun olarak konuşulduğu bölgelerde Zazaca okuma yazma etkinliklerinin düzenlenmesi ve bu tip çalışmaların desteklenmesi gerekir.

Halk Eğitim Merkezleri, yetişkinlere yönelik yürütülecek bir okuma yazma kampanyası için uygun bir eğitim kurumudur. Bu anlamda başta Halk Eğitim Merkezleri olmak üzere sivil toplum kuruluşlarında yapılacak okuma yazma kurslarına yönelik düzenlemeler yeniden ele alınmalı ve bu konudaki yasal düzenlemelerdeki eksiklikler giderilmelidir.

3- Bilimsel Araştırmalar
Türkiye’nin kendi coğrafyasındaki kültürel varlıkları üzerinde yapılan bilimsel çalışmaların seviyesi, sahip olduğu ekonomik güç ile orantısızdır ve uluslararası bilimsel sıralamada çok gerilerdedir. Özellikle sosyal bilimler alanında Doğu Anadolu ve Güney Doğu Anadolu bölgesi Türkiye’nin en az araştırılan bölgesidir. Herkesin malumu olduğu gibi bilimsel doğruların üretilmediği yerde hurafeler hâkim olur.


Genelde Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinin tarihi, etnografyası, özelde Zazaların tarihi, etnografyası ve Zazaca, Türkiye’deki üniversitelerde çağdaş dilbilimsel yöntemlerle araştırılması, bunların uluslararası bilim çevrelerinin saygınlığını kazanmış bilimsel araştırma merkezlerine kavuşturulması, bunun için gerekli düzenlemelerin ve özendirici tedbirlerin alınması gerekir.

Genellikle Zazaca dahil yerel dillerle ilgili çalışma ve araştırmalarda bilimsel kurumlar, üniversiteler, eğitim kurumları ve uzmanlık kuruluşlarının etkin olarak faaliyette bulunacağı yasal zemin ve düzenlemeler mevcut bulunmadığı için bu çalışma ve araştırmalar amatörce yapılmaktadır. Bu konuda da bir takım gelişmelerin olması, özellikle yöremizde, Bingöl Üniversitesi’nde, Dicle Üniversitesi’nde, Tunceli Üniversitesi’nde ve Ankara Üniversitesi ile İstanbul Üniversitesi’nde Zaza Dillinin araştırılabileceği bir enstitü, en azından bir üniversitede Zaza Dili ve Edebiyatı bölümü ve diğer tür kurumsallaşmaların gerçekleştirilmesi gereklidir.

4- Zazaca Yer Adlarının Geri İadesi
Kökenleri binlerce yıl öncesine dayanan birçok kültürün bir arada yaşadığı Anadolu’da, Cumhuriyet’e kadar bu çeşitliliğin bir göstergesi olarak yer adları da farklı dillerde bulunmaktaydı. Cumhuriyet’ten sonra Anadolu’nun birçok yöresinde olduğu gibi Doğu Zaza yaşam coğrafyasında da binlerce yıllık Zazaca yer adları değiştirilerek bir takım Türkçe isimler verilmiştir. Zazaca, yoğunluklu olarak Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde hâlâ konuşulan bir dildir ve doğal olarak halk arasında eski tarihi yer adları günlük yaşamda kullanılmaktadır. Bir halkın hafızasından tarihine, atalarına tanıklıklarının göstergesi olan bu isimlerin silinmek istenmesi büyük bir haksızlıktır. Bu haksızlığın bir an önce düzeltilip eski Zazaca yer adlarının resmi olarak iade edilmesini istiyoruz.

5- Basın Yayın ve İfade Özgürlüğü
Bir ülkede demokrasi ve çağdaşlığın en önemli göstergelerinden biri de ifade özgürlüğü ve dolayısıyla basın yayın özgürlüğüdür. Bu anlamda Zazaca ve diğer yerel dillerde basın yayın özgürlüğünün yasal güvence altına alınması ülke demokrasisinin gelişmişliğinin de bir göstergesi olacaktır. Ülkemizde basın yayın özgürlüğü, kaybolmakta olan dillerin ve kültürlerin yok oluşunu kısmen yavaşlatarak insanlığın kültürel zenginliğinin korunabilmesine bir ölçüde katkı sağlayabilecektir.

6-TRT Bünyesinde Zazaca’ya Müstakil Bir Kanal Ayrılması
TRT bünyesinde müstakil bir kanalın Zazaca’ya ayrılması gerekmektedir. Zazaların Türkiye’nin 3. büyük entnik grubu olduğu dikkate alındığında, hâlihazırda TRT 6’da günlük 10 dakikalık bir yayının adaletsiz bir uygulama olduğu ve Zazaca’ya bir katkı sunmadığı bir gerçektir. Tam gün yayın yapacak bir kanalın açılması gerekmektedir.

7- Hizmet Dili Zazaca Olmalı
Bakanlık ve Bağlı Kuruluşlar; “Toplumsal anlamda bilinçlendirme, bilgilendirme, iletişim kurma, diyalog oluşturma” görevleri de bulunan kurum ve kuruluşlar Zazaların yoğunluklu olarak yaşadıkları bölgelerde “hizmet dili” yaklaşımıyla Zazaca hizmet vermelidir.

Zazaların yoğunluklu olarak yaşadığı bölgelerde hizmet dilinin Zazaca olması, kurumsal çalışmaların halka duyurusunun yerel yoğunluklu dilde yapılması dilinin yaşaması için hayatî önemi haizdir.

7. 1. Valilik / Kaymakamlık
Zazaların yoğunluklu olarak yaşadığı bölgelerde hizmet dilinin Zazaca olması kriterine binaen Zazaların yoğunluklu olarak yaşadığı şehirlere Zazaca bilen Vali, Zazaların yoğun olarak yaşadığı ilçelere de Zazaca bilen Kaymakam atanmalıdır.


7. 2. Belediye
Zazaların yoğunluklu olarak yaşadığı bölgelerde hizmet dilinin Zazaca olması gerekliliğine binaen Belediye hizmetlerinin yerel dil ile de halka duyurulması, her belediyenin mutlaka en az 2 dilde site hazırlaması. Broşür ve afiş çalışmalarını Zazaca yapması sağlanmalıdır.

7. 3. Sağlık Sektörü
Zazaların yoğunluklu olarak yaşadığı bölgelerde hizmet dilinin Zazaca olması açısından öncelikli olarak Zazaca bilen doktor, hemşire, ebe vb. sağlık personelinin istihdam edilmesi gerekir.

7. 4. Eğitim Sektörü
Zazaların yoğunluklu olarak yaşadığı bölgelerde hizmet dilinin Zazaca olması kriterinden hareketle özellikle ana sınıfı ve birinci sınıflarda ve bilhassa kırsal kesimde mutlaka Zazaca bilen öğretmenlerin görevlendirilmesi gerekir.

7. 5. Dini Hizmetler / Diyanet İşleri Başkanlığı
Zazaların yoğunluklu olarak yaşadığı bölgelerde hizmet dilinin Zazaca olması kriterine binaen dini hizmetlerin Zazaca olarak halka sunulması sağlanmalıdır. Ataması yapılacak görevlilerin Zazaca bilme gerekliliği kriter olarak aranmalıdır, hutbeler ve vaazlar Zazaca olarak halka sunulmalıdır.

7. 6. Kültürel Hizmetler / Kültür Bakanlığı
Zazaların yoğunluklu olarak yaşadığı bölgelerde hizmet dilinin Zazaca olması kriterine binaen, mezkur bölgelerde Kültür Bakanlığı Devlet Tiyatroları aracılığıyla Zazaca oyun sergilemelidir.

Siz de bu kampanyaya imzanızla destek olabilirsiniz <<<>>

İmzalayanlar:
Miraz Dergisi (Zazaca Edebiyat ve Felsefe Dergisi, Malatya / Türkiye)
Enstitüyê Zazaki (Zaza Dil Enstitüsü, Frankfurt)
Bonê Kulturê Ma (Zaza Kültürevi Mannheim / Almanya)
Zaza Dil Kurumu (Almanya)
Fahri Pamukçu (Eğitimci / Yazar)
İsmail Söylemez (Dilbilimci, Çevirmen, Editör, Malatya/Türkiye )
Ayetullah Karabeyeser (İletişimci)
Hıdır Eren (Eğitimci/İstanbul / Türkiye)
Faruk Eren (Eğitimci / İstanbul / Türkiye)
Fatih Çiçek (Ankara / Türkiye)
Sinan Yıldız (Elektrik – Elektronik Mühendisi)
Fahrettin Özdemir (Yönetmen)
Adem Bukan (İşadamı)
İbrahim Bukan (İşadamı)
Ömer Çiçek (Sanayici)
Arzu Karadağ (Şair)
Mesut Keskin ((Dilbilimci (Hint-Avrupa Dilleri), Frankfurt / Almanya)
Mahmut Buyankara (Sosyolog-YİSTOD Başkanı)
Selahattin Tahta (İranolog ve Türkolog, İstanbul)
Nasır SÜT (Kültür Uzmanı)

Grup sözcüsü:
İsmail Söylemez
Filolog
Miraz Dergisi Editörü

Iletisim:
Malatya / Türkiye
Tel: 0422 323 36 65
E-mail: zazamiraz@hotmail.com
www.vartositesi.com
VARTONUN ÇIĞLIĞI